نکات کلیدی در مدیریت پرورش جوجه گوشتی
تولید مقرون‌به‌صرفه گوشت مرغ در گرو دستیابی به عملکرد خوب پرنده می‌باشد که برای حصول بهترین سطح عملکردی در جوجه گوشتی، پرداختن به نکات ذیل دارای اهمیت می‌باشد:
کیفیت جوجه را می‌توان توسط مدیریت خوب در زمان انتقال به مرغداری گوشتی به حداکثر رسانید. (24 ساعت اول عمر جوجه، بعد خروج از جوجه‌کشی برای یک عملکرد خوب، حیاتی می‌باشد.)
قبل از ورود جوجه به داخل سالن، برای دسترسی آسان به آب، دان و تأمین تهویه مناسب برنامه‌ریزی و تدارک لازم را دیده باشید تا تغییر سیستم‌های آبخوری و دان‌خوری، مکمل ابتدایی به آبخوری اتوماتیک در ۴ تا ۵ روزگی به‌سهولت قابل انجام باشد. جوجه‌ها را با جیره استارتر (آغازین) با قابلیت هضم خیلی خوب و کیفیت بالا تغذیه کنید.
با پایش رفتار جوجه‌ها، شرایط دما و رطوبت را به محدوده آسایش آن‌ها برسانید و مراقب رطوبت‌های نسبی کم (کمتر از 50 درصد) باشید. از همان روز اول، سیستم تهویه حداقل (0.7 مترمکعب بر کیلوگرم وزن زنده بر ساعت) را برقرار نمایید.
پُری چینه‌دان، رفتار دان‌خوردن، مصرف آب و وزن ۷ روزگی را مورد بررسی و پایش قرار دهید تا بتوانید وضعیت دوره ابتدایی پرورش جوجه را به‌طور مداوم بهبود بخشید.
در تمام دوره رشد، جوجه‌ها را در منطقه راحت حرارتی آن‌ها نگهداری کنید. جوجه‌های گوشتی سریع‌الرشد، به‌خصوص در نیمه دوم دوره رشد خود، مقادیر زیادی حرارت ایجاد می‌کنند. چنانچه از 25 روزگی به بعد، اگر دمای محیط پایین‌تر از 20-۲۲ درجه سانتی‌گراد باشد، می‌تواند سبب بهبود در سرعت رشد جوجه‌ها گردد.
اصول کامل بهداشت و قرنطینه زیر نظر دامپزشک فارم به‌طور کامل رعایت گردد و برنامه‌های واکسیناسیون به‌طور کامل اجرا شود تا گله در برابر بیماری‌ها مقاوم باشد.
تأمین استانداردهای بالای امنیت زیستی و حفظ پاکیزگی را برای به حداقل رساندن ظهور بیماری‌ها مدنظر قرار دهید. (قرنطینه را به معنای واقعی آن اجرا کنید.)
اصول اولیه در پرورش
عمده‌ترین هزینه در پرورش جوجه‌های گوشتی را خوراک تشکیل می‌دهد.
برای دستیابی به عملکرد بهینه، ترکیب جیره جوجه‌های گوشتی باید مشخص گردد تا تعادل درستی بین انرژی، پروتئین، اسیدهای آمینه، مواد معدنی، ویتامین‌ها و اسیدهای چرب ضروری برقرار باشد.
تأمین مواد مغذی
انرژی:
جوجه‌های گوشتی برای رشد بافت‌ها، بقا و فعالیت نیازمند انرژی هستند. منابع کربوهیدرات از قبیل ذرت و گندم و انواع روغن‌های حیوانی و گیاهی مبنای اصلی تأمین انرژی در جیره طیور هســـتند. ســــــطوح انرژی خــــوراک به‌صــــورت مگــــــــــاژول (Kg/MJ) یا کیلوکالری (Kg/Kcal) انرژی قابل متابولیسم (ME) بیان می‌شود که نشانگر انرژی قابل دسترس برای پرنده می‌باشد.
پروتئین:
پروتئین خوراک‌هایی مانند غلات یا سویا در اثر فرآیند هضم شکسته شده و به آمینواسیدها تبدیل می‌شود. این اسیدهای آمینه پس از جذب، پروتئین مورد نیاز بدن را فراهم می‌کنند که در ساختمان بافت‌های مختلف بدن مثل ماهیچه‌ها، اعصاب، پوست و پَر مورد استفاده قرار می‌گیرد. (سطوح متفاوت پروتئین خام موجود در جیره، کیفیت پروتئین اجزای دان را نشان نمی‌دهد؛ بلکه کیفیت پروتئین جیره براساس سطح، تعادل و قابلیت هضم اسیدهای آمینه ضروری در خوراک نهایی تولیدشده ارزیابی می‌شود.) جوجه‌های نژاد گوشتی مثل راس، به سطوح قابل هضم اسیدهای آمینه (هنگامی که اجزای خوراک طبق توصیه‌های انجام‌گرفته بالانس شده باشند) در تمامی دوران رشد واکنش‌های مثبتی از خود نشان می‌دهند. مقادیر بیشتر اسیدهای آمینه قابل هضم به‌واسطه بالا بردن عملکرد جوجه‌ها و بازده بالا، سودآور به نظر می‌رسد. این مورد هنگامی که گوشت مرغ به‌صورت قطعات مجزا و بدون اســـتخوان به فروش می‌رسد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
مواد معدنی پرمصرف (ماکرومینرال‌ها):
تأمین و اختصاص مواد معدنی پُرمصرف به میزان کافی و لازم برای رسیدن به عملکرد بهینه جوجه‌های گوشتی اهمیت زیادی دارد. مواد معدنی پُرمصرف که باید از تأمین آن‌ها اطمینان داشت شامل: کلسیم، فسفر، سدیم، پتاسیم و کلر می‌باشد.
کلسیم و فسفر: کلسیم در جیره جوجه‌های گوشتی، بازده غذایی، رشد و نمو اسکلت، سلامت پاها، عملکرد سیستم عصبی و سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ همچنین فراهم بودن کلسیم به میزان کافی و استمرار تأمین آن ضروری و حیاتی می‌باشد.
فسفر نیز همچون کلسیم به شکل صحیح و به میزان کافی برای داشتن اسکلتی سالم و همچنین بهبود رشد مورد نیاز است.
سدیم، پتاسیم و کلر: این گروه از مواد معدنی برای متابولیسم عمومی مورد نیاز می‌باشد و کمبود آن‌ها می‌تواند بر جذب مواد غذایی، رشد و pH خون اثرات منفی داشته باشد. همچنین مقادیر بالای آن‌ها باعث جذب بیش از حد آب و متعاقب آن کاهش کیفیت بستر می‌شود. مواد معدنی کم‌مصرف و ویتامین‌ها برای تمامی مراحل سوخت‌وساز مورد نیاز می‌باشند.
تأمین ویتامین‌ها و فراهم نمودن مواد معدنی کم‌مصرف به ترکیبات خوراک، نحوه ساخت دان و محیط زیست بومی محل پرورش بستگی دارد.
به علت مقادیر متفاوت ویتامین در غلات مختلف، سطوح اختصاصی برخی از ویتامین‌ها باید بازنگری شود؛ از این رو توصیه‌ها و پیشنهادات متعددی برای دستیابی به بعضی ویتامین‌ها ارائه می‌شود که این مسئله به نوع غلات (گندم یا ذرت) مصرفی برای ساخت دان بستگی دارد.
در صنعت طیور، استفاده از آنزیم‌ها در ترکیب جیره برای بهبود قابلیت هضم اجزای دان رایج می‌باشد و آنزیم‌های غذایی موجود به طور کلی با تأثیر بر روی کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و مواد معدنی با منشأ گیاهی، سبب بهبود جذب آن‌ها می‌شود.
نکات کليدی:
برای رسیدن به عملکرد مطلوب جوجه‌های گوشتی، از مقادیر قابل هضم اسیدهای آمینه که توصیه شده است، استفاده کنید.
از منابع پروتئینی استفاده نمایید که دارای پروتئین با کیفیت بالا هستند.
مقادیر لازم از مواد معدنی ضروری را در جیره پرندگان لحاظ کنید.
فراهم کردن ویتامین‌ها و مواد معدنی به اجزای خوراک، نحوه تولید دان و محیط زیست بومی پرورش پرنده بستگی دارد.
برنامه غذایی
جیره آغازین (Starter):
در جزوه اهداف عملکرد سویه راس، هدف از دوره پرورش (۰ تا 10 روزگی) ایجاد اشتهای مطلوب و حداکثر میزان رشد برای دستیابی به وزن جوجه در ۷ روزگی می‌باشد. استفاده از جیره آغازین برای جوجه‌های گوشتی تا 10 روزگی توصیه شده است. جیره آغازین سهم اندکی از هزینه‌های کل دان یک دوره را شامل می‌شود؛ از این رو تصمیم‌گیری برای فرمول‌نویسی آن بیشتر بر اساس رسیدن به عملکرد مطلوب جوجه‌ها و سودآوری می‌باشد تا مقرون‌به‌صرفه بودن قیمت‌ها.
مزایای به حداکثر رساندن جذب مواد مغذی جیره در اوایل دوره رشد جوجه‌های گوشتی و متعاقب آن عملکرد مطلوب جوجه‌ها به خوبی ثابت شده است و همچنین توزیع دان براساس مقادیر پیشنهادشده، رشد بهینه و حداکثر را در طول این دوره بحرانی (پرورش) تضمین می‌کند.
جیره رشد (Grower):
جــــیره رشد در جوجـــه‌های گوشـــتی بعــــد از جیره آغـــــازین و عـــموماً به مدت 41 تا 61 روز مصرف می‌گردد. یکی از تغییرات در برنامه غذایی از جیره آغازین به رشد، همانند تغییر در بافت دان (از کرامبل یا پلت ریز به پلت) می‌باشد.
با توجه به اندازه پلت تولیدشده شاید لازم باشد در اولین نوبت تغذیه با فرمول رشد، از دان کرامبل یا پلت ریز استفاده شود. در خلال این دوره، رشد جوجه‌ها تا رسیدن به وضعیت دینامیک ادامه پیدا می‌کند؛ از این رو پرنده به مقادیر کافی مواد مغذی قابل جذب نیاز دارد.
برای حداکثر جذب مواد غذایی، فراهم بودن سطوح کافی مواد به‌ویژه انرژی و اسیدهای آمینه امری حیاتی است.
جیره پایانی (Finisher):
جیره پایانی در برنامه غذایی جوجه‌های گوشتی از نظر حجم دان مصرفی و هزینه، بیشترین سهم را دارد؛ بنابراین بسیار مهم است که طراحی این بــــــخش از بــــرنامه غذایی به صورتی باشد که بـــالاترین میزان سرمایه قابل بازگشت را با توجه به نوع تولید داشته باشد. جیره پایانی را می‌توان از روز 25 تا پایان دوره در اختیار پرنده گذاشت. احتمال نیاز به ارائه جــــیره ثانویه پــــایانی در گله‌هایی که دیرتر از 24 تا 34 روزگی روانه کشتارگاه می‌شوند وجود دارد که از 24 روزگی تا انتهای دوره تعیین می‌گردد.
استفاده از یک یا چند مرحله جیره پایانی به مواردی مانند وزن مورد نظر برای کشتار، طول دوره پرورش و نوع برنامه غذایی بستگی دارد.
شروع خوب یک عامل کلیدی در پرورش جوجه‌های گوشتی به حساب می‌آید. دستیابی به عملکرد مناسب مستلزم تأمین شرایط مدیریتی مطلوب برای جوجه‌ها می‌باشد. حدود 20 درصد رشد جوجه‌ها در هفته اول صورت می‌پذیرد؛ از این رو مدیریت مطلوب گله در هفته اول از اهمیت ویژه‌ای برخــــوردار است، بــــه طوری که وزن‌گیری جوجه‌های گوشتی در هفته اول ۴ تا 4.5 برابر وزن اولیه می‌باشد.
اقدامات لازم قبل از ورود جوجه
رعایت نکات زیر پیش از ورود جوجه‌ها به داخل سالن ضروری می‌باشد:
- به‌منظور حفاظت از گله‌ها در مقابل بیماری‌ها، از نظافت و ضدعفونی شدن صحیح و کافی تجهیزات سالن و محوطه اطراف سالن‌ها مطمئن شوید.
- سعی کنید که هر سالن را از یک گله مادری جوجه‌ریزی نمایید.
زمان رسیدن جوجه به فارم را مشخص نمایید؛ قبل از ورود جوجه به داخل سالن، آب موجود در سیستم آبخوری را تخلیه نموده و آب تازه و خنک در اختیار جوجه‌ها قرار دهید. - بـــــسته به فصل جوجــــه‌ریزی، 24 تا 48 ساعت قبل از ورود جوجه به داخل سالن بایستی هیترها را روشـــن کنید تا دمای کف سالن به 28.5 درجه سانتی‌گراد رسیده و در فصل زمستان به ازای هر متر مربع کف سالن 2.3 کیلوگرم و در تابستان 1.8 کیلوگرم پوشال‌ریزی نمایید.
- ضمن جلوگیری از کوران هوا، از وجود هوای کافی داخل سالن به‌خصوص زمانی که از حرارت مستقیم استفاده می‌کنید، مطمئن شوید.
- با توجه به ورود استرس به جوجه‌ها در زمان حمل از جوجه‌کشی تا مرغداری، جهت متعادل نمودن الکترولیت‌های خون در چند روز اول، توصیه می‌گردد از مولتی‌الکترولیت‌ها و مکمل‌های ویتامینی با مشورت مسئول فنی مرغداری استفاده شود.
نحوه انتقال جوجه از جوجه‌کشی به مرغداری
بعد از انتخاب جوجه با کیفیت، ناوگان حمل جوجه یک‌روزه، یکی از مهم‌ترین حلقه‌های زنجیره تولید گوشت مرغ است که کابین حمل جوجه بایستی دارای تجهیزات لازم برای تأمین شرایط حمل (دمای ۲۲ تا 28 درجه سانـــــتی‌گراد و رطوبت 60 تا 70 درصد و حداقل گردش هوا 0.8 متر بر ثانیه) باشد. نداشتن تهویه و رطوبت مناسب در کامیون‌های حمل جوجه، نامناسب بودن محل قراردادن جعبه‌ها (تعداد بیش از 100 قطعه جوجه در کارتـــن در فـــــصول سرد و تــــعداد 80 قطعه جوجه در کارتن در فصول گرم، عدم مهار مــــــناسب و چیدن بیش از ۳ کارتن جوجه روی هم) و… مجموعه عواملی هستند که به دلیل نحوه انتقال نامناسب جوجه‌ها، اثر نامطلوبی بر کیفیت جوجه‌های یک‌روزه می‌گذارند.
بعد از تحویل گرفتن جوجه از راننده، بایستی ۳ درصد از کل تعداد کارتن‌های جوجه شمارش شده و تلفات داخل کارتن از نظر تعداد، تازه یا کهنه بودن چک شود.
تراکم جوجه‌ریزی
یکی از ضروریات اصلی رشد، تــــــــــأمین آسایش پرنده داخل سالن می‌باشد. همچنین میزان فضای در نظر گرفته‌شده بستگی به مجموعه‌ای از فاکتورها از جمله وزن طیور در هنگام کشتار، نوع سالن (باز و بسته)، شرایط آب و هوایی منطقه و فصل دارد که تراکم استاندارد طبق جدول مقابل پیشنهاد می‌گردد.
| تراکم (قطعه در متر مربع) | وزن (گرم) |
|---|---|
| 35-40 | 40-100 |
| 25 | 100-180 |
| 20 | 180-300 |
| 17 | 300-2000 |
| 15.1 | 2250 |
| 13.6 | 2500 |
| 12.4 | 2750 |
| 11.3 | 3000 |
| 7.79 | 3500 |
کیفیت آب
آب ماده‌ای حیاتی برای بقا بوده و هرگونه کاهش در جذب آب یا کمبود آب آشامیدنی تأثیرات فراوانی بر عملکرد جوجه‌ها در طول دوره زندگیشان خواهد داشت. املاح و مواد معدنی در آب مصرفی جوجه‌های گوشتی نباید بالا باشد. همچنین میزان آلودگی باکتریایی آب بسیار مهم می‌باشد. اگرچه آب مناسب شرب برای انسان را می‌توان به مصرف جوجه‌های گوشتی رســاند، اما آب چـــاه، آب از مخزن‌های روباز و یا آب با کیفیت پایین شــهری می‌تواند برای جوجه‌ها مشکل‌آفرین باشد؛ لذا بایستی آب مصرفی از نظر میزان کلسیم (سختی آب)، شوری و نیترات آزمایش شود و پس از دوره پاک‌سازی و آماده‌سازی و قبل از جوجه‌ریزی باید از منابع آب، تـــــــانکرهای ذخــیره‌ســـازی و آبــخوری‌ها نمونه‌برداری شود تا احتمال وجود آلودگی‌های باکتریایی مشخص گردد. جدول مقابل حداکثر میزان قابل قبول از املاح و مواد محلول در منابع آب را نشان می‌دهد. محدودیت‌های نشان داده‌شده در جدول مقابل، هنگامی که آب از یک منبع مطمئن و اصلی تأمین گردد، غیر محتمل به نظر می‌رسد.
| نوع مواد | مقدار مجاز (میلی‌گرم در لیتر یا ppm) | توضیحات |
|---|---|---|
| مواد جامد محلول در آب (TDS) | ۰ - ۱۰۰۰ | مقادیر بالا منجر به مدفوع آبکی و کاهش عملکرد خواهد شد. |
| کُلی‌فرم‌های مدفوع | ۰ | مقادیر بالا باعث آلودگی آب خواهد شد. |
| کلر | ۲۵۰ | |
| سدیم | ۵۰ | |
| نمک‌های کلسیم (سختی) | ۷۰ | آب‌های اسیدی باعث پوسیدگی تجهیزات و اختلال در روند بهبود بیماری‌ها می‌گردد. |
| pH | ۶.۵ – ۸.۵ | |
| نیترات | ناچیز | مقادیر بالا منجر به آبکی شدن مدفوع می‌گردد. |
| سولفات | ۲۰۰ – ۲۵۰ | |
| پتاسیم | ۳۰۰ | مقادیر بالاتر باعث تشدید اثرات منفی سولفات خواهد شد. |
| منیزیم | ۵۰ – ۱۲۵ | |
| آهن | ۰.۳ | |
| سرب | ۰.۰۵ | |
| روی | ۵ | |
| منگنز | ۰.۰۵ | |
| مس | ۰.۰۵ |
مدیریت آبخوری
دسترسی 24 ساعته به آب از دهیدراته شدن بدن جوجه جلوگیری کرده و ما را در رسیدن به اهداف عملکردی یاری خواهد نمود. به ازای هر ۸ تا 12 قطعه جوجه گوشتی باید یک پستانک آبخوری نیپل در نظر گرفته شود (تعداد واقعی هر آبخوری به ازای جوجــــه به مواردی از قبیل میزان جریان آب، سن جوجه، وضعیت آب و هوا و نحوه طراحی و استقرار آبخوری‌ها بستگی دارد). شبکه‌ها و لوله‌های آبرسانی باید همه‌روزه مورد بازدید قرار گیرند تا بالاترین کارایی را در طول دوره داشته باشند. فشار بالای آب در شبکه‌های آبخوری موجب اتلاف آب و رطوبت بستر می‌گردد و در مقابل، فشار کم آب در شبکه‌های آبخوری سبب کاهش آب توزیع‌شده در سیستم آبخوری و تأثیرات منفی بر روی جذب مواد مغذی می‌شود. ارتفاع خطوط آبخوری در شروع دوره باید کم باشد و به واسطه بالا رفتن سن جوجه‌ها افزایش یابد (ارتفاع زیاد آبخوری‌ها باعث ایجاد محدودیت در آب مصرفی پرنده و کم بودن ارتفاع آن موجب خیس شدن بستر می‌شود).
در اوایل دوره پرورش، خطوط آبخوری‌های نیپل باید در ارتفاعی قرار گیرند که جوجه‌ها بتوانند به راحتی آب بنوشند. باید در هنگام نوشیدن آب، پشت جوجه با سطح زمین زاویه‌ای معادل 35 تا 45 درجه تشکیل دهد. با افزایش سن جوجه، ارتفاع نیپل‌ها باید بیشتر شود تا پشت جوجه هنگام نوشیدن آب زاویه‌ای تقریبی معادل 75 تا 85 درجـــه با ســـطح زمین تشکیل دهد که موجب می‌شود پرنده برای مصرف آب، اندکی بدن خود را بالاتر بکشد.
توصیه می‌گردد در سالن‌های پرورشی که سیــستم آبخوری از نوع زنگــــوله‌ای می‌باشــــد، برای روزهـــــای اول تا ۳ روزگی، یک آبخوری کله‌قندی برای 100 قطعه جوجه در نظر گرفته شود و حتماً قبل از ورود جوجه‌ها به سالن، آبخوری‌ها پر گردد.
تقریباً 48 ساعت پس از جوجه‌ریزی باید آبخوری‌های کمکی کله‌قندی متناسب با در اختیار قرار دادن آبخوری آویز و یا آبخوری‌های نیپل تدریجاً جمع شوند. ارتفاع آبخوری‌های آویز باید هم‌سطح پشت پرنده باشد و تنظیم آبخوری‌ها مرتباً باید کنترل شود تا ضمن توزیع آب به میزان کافی، از ریزش آب و هدر رفتن آن نیز جلوگیری شود.
مصرف آب (شرایط نرمال)
معمولاً مصرف آب 1.6 تا ۲ برابر مصرف دان می‌باشد. این ضریب باید به‌عنوان یک راهنما در نظر گرفته شود (نه به‌عنوان یک ضریب ثابت)، زیرا تغییرات در میزان مصرف آب مستقیماً با کیفیت دان، درجه حرارت محیط و سلامتی گله در ارتباط بوده و بایستی مورد پایش دقیق قرار گیرد.
مصرف آب و دان در هر 24 ساعت باید پایش شده و زیر نظر قرار داده شود؛ خصوصاً مصرف آب باید پایش گردد تا در صورت نیاز، مشکلات برطرف گردد.
مدیریت نور و ساعات روشنایی و خاموشی
- طی هفته اول، طول روشنایی بلندمدت را برای جوجه‌ها فراهم کنید (می‌تــــــوانید در ۳ روز اول برای جوجه‌ها یک ساعت خاموشی و 23 ساعت روشنایی اعمال نمایید و بعد از روز ۳ به‌تدریج خاموشی سالن‌ها را به ۴ ساعت برسانید. و بعد از روز 10 به بعد می‌توان تا ۸ ساعت خاموشی در ۲ تایم ۴ ساعته افزایش داد).
- در طول ۷ روز اول، شـــدت نور بالا (بالاتر از 20 لوکس) را به کار برده و سپس به‌تدریج کاهش دهید. (از روز ۷ به بعد شدت نور سالن‌ها بین ۵ تا 10 لوکس باید باشد.)
- بایستی شدت نور در سرتاسر سالن یکنواخت باشد.
- تذکر: شدت و مدت روشنایی پایین در طول هفته اول، تکاپوی تغذیه‌ای را کاسته و باعث عدم وزن‌گیری مناسب گله خواهد شد.
- جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص برنامه نوری پرورش جوجه، به دفترچه راهنمای پرورش جوجه گوشتی راس مراجعه نمایید.
مدیریت دان و دان‌خوری‌ها
تغذیه جوجه پس از خروج از تخم، تأثیر زیادی بر عملکرد آن در پایان دوره پرورش دارد. وزن جوجه‌ها در آخر دوره رابطه مستقیمی با وزن آن‌ها در هفته اول پرورش دارد. به عبارت دیگر، اگر شروع پرورش گله با تغذیه مناسب و صحیح توأم شود، نه‌تنها گله‌ای یکنواخت از نظر وزنی تولید می‌گردد، بلکه عملکرد آن از نظر ضریب تبدیل غذایی، تقویت سیستم ایمنی و میزان تلفات نیز بهینه خواهد شد. بررسی میزان پُر بودن چینه‌دان پرنده‌ها در ابتدای دوره پرورش معیار مناسبی برای میزان فعالیت پرندگان در مصرف خوراک می‌باشد که برای تست چینه‌دان، طبق جدول زیر انجام می‌شود.
| زمان پس از جوجه‌ریزی | هدف (درصد جوجه‌های با چینه‌دان پر) |
|---|---|
| ۲ ساعت | %75 |
| ۸ ساعت | بیش از ۸۰٪ |
| ۱۲ ساعت | بیش از ۸۵٪ |
| ۲۴ ساعت | بیش از ۹۵٪ |
| ۴۸ ساعت | %۱۰۰ |
- استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های مناسب مانند انروفلوکساسین ۱ در 1000 و کولیستین 300 سی‌سی در 1000 لیتر به مدت ۳ الی ۴ روز از روز دوم جوجه‌ریزی، در رشد جوجه‌ها و کاهش تلفات تأثیر فوق‌العاده مثبتی دارد. البته بهتر است ۲ الی ۳ روز اول از ترکیبات حمایتی مانند مولتی‌ویتامین‌ها و مولتی‌الکترولیت‌ها استفاده شود.
- مصرف دارو، متناسب با شرایط گله، حتماً با تجویز دامپزشک انجام شود.
- توصیه می‌شود واکسیناسیون گله‌های گوشتی در جوجه‌کشی انجام شود، که مزایایی چون ورود استرس کمتر به جوجه نسبت به تزریق در سنین بالا، اخذ تیتر مناسب از واکسن، کاهش احتمال انتقال آلودگی از طریق تردد واکسیناتور به مرغداری و نهایتاً نتیجه خوب را به دنبال خواهد داشت.
کنترل رطوبت در سالن
رطوبت سالن، خصوصاً در هفته‌های اول پرورش، از مهم‌ترین مؤلفه‌های تأثیرگذار در رسیدن به اهداف عملکردی جوجه گوشتی به شمار می‌رود که نبایستی در هفته اول و دوم به کمتر از 50 درصد برسد و از جدول پیشنهادی دما و رطوبت، بسته به شرایط منطقه، تبعیت گردد.
ارتباط بین دما و رطوبت نسبی
- گرفتن تصمیم درســـــت در جهت راحتی پرنده، تنها زمانی اتخاذ می‌شود که رابطه بین دما و رطوبت نسبی درک شود.
- دمایی که توسط پرنده احساس می‌شود (دمای مؤثر) بستگی به دمای حباب خشک و رطوبت نسبی دارد.
- تنوع در رطوبت نسبی بر دمای مؤثر، به شرح ذیل تأثیرگذار خواهد بود:
رطوبت نسبی بالاتر، اتلاف حرارتی تبخیری را کاهش داده و سبب افزایش دمای مؤثر می‌شود.
رطوبت نسبی پایین‌تر، اتلاف حرارتی را افزایش داده و سبب کاهش دمای مؤثر می‌شود. - پیشنهاد می‌شود دمای سالن‌ها، طی روزهای مختلف به ترتیب جدول زیر تنظیم گردد.
| سن (روز) | دما در رطوبت ۵۰٪ | دما در رطوبت ۶۰٪ | دما در رطوبت ۷۰٪ | دما در رطوبت ۸۰٪ |
|---|---|---|---|---|
| ۰ | ۳۳ | ۳۰.۵ | ۲۸.۶ | ۲۷ |
| ۳ | ۳۲ | ۲۹.۵ | ۲۷.۶ | ۲۶ |
| ۶ | ۳۱ | ۲۸.۵ | ۲۶.۶ | ۲۵ |
| ۹ | ۲۹.۷ | ۲۷.۵ | ۲۵.۶ | ۲۴ |
| ۱۲ | ۲۷.۲ | ۲۵ | ۲۳.۸ | ۲۲.۵ |
| ۱۵ | ۲۶.۲ | ۲۴ | ۲۲.۵ | ۲۱ |
| ۱۸ | ۲۵ | ۲۳ | ۲۱.۵ | ۲۰ |
| ۲۱ | ۲۴ | ۲۲ | ۲۰.۵ | ۱۹ |
| ۲۴ | ۲۳ | ۲۱ | ۱۹.۵ | ۱۸ |
| ۲۷ | ۲۳ | ۲۱ | ۱۹.۵ | ۱۸ |
الگوی رفتار جوجه در موقع گرم کردن کل سالن با درجه حرارت‌های مختلف
به طور کلی در تنظیم دمای سالن‌ها، اصلی‌ترین عامل، رفتار پرنده می‌باشد و جدول راهنمای دما و رطوبت می‌تواند به عنوان یک راهنما مورد استفاده قرار بگیرد. بهتر است دمای آسایش پرندگان را بر طبق رفتار پرنده تنظیم نمایید.
وزن‌کشی
در گله‌های گوشتی، هدف از توزین پرندگان، مقایسه وزن گله با استاندارد نژاد گوشتی و مقدار وزن‌گیری روزانه با توجه به مصرف دان و همچنین آگاهی از ضریب تبدیل گله و کیفیت دان و تصمیم‌گیری برای برنامه‌های خاموشی می‌باشد. در هر نوبت وزن‌کشی، باید حداقل از ۱٪ جمعیت گله به‌صورت تصادفی و حداقل از 10 منطقه مختلف سالن انجام شود.
- وزن‌کشی سالن‌ها جهت مدیریت بهتر گله و اتخاذ تصمیمات مدیریتی به‌جا، بایستی به‌صورت هفتگی (۲ بار در هفته) انجام شود.
- نمونه‌گیری به‌صورت کاملاً تصادفی از وسط سالن، اطراف و کناره‌ها صورت گیرد.
- تمامی جوجه‌های محصور شده در داخل گارد می‌بایست وزن شوند.